พระวิธูรบัณฑิต
........พระพุทธเจ้าเสวยพระชาติเป็นวิธูรบัณฑิตทรงบำเพ็ญสัจจบารมี........พระเจ้าธนัญชัยโกรัพยะครองเมืองอินทปัตย์แคว้นกุรุ วันหนึ่งพระองค์ทรงแสวงหาความสงบสุขในมิคาชินอุทยาน พระองค์ได้พบแปลง 3 คน คือ ท้าวสักกะ พญาครุฑ พญานาค คนทั้ง 4 หาที่วิเวกรักษาอุโบสถศีล เมื่อได้พบกันถูกชะตากันเพราะเคยเป็นเพื่อนกันมาแต่อดีตชาติ พระองค์ได้สนทนากันว่าใครรักษาศีลได้ดีกว่ากัน เมื่อตกลงกันไม่ได้พระเจ้าธนัญชัยโกรัพยะจึงพาชายแปลงทั้ง 3 คนมาหาวิธูรบัณฑิต ซึ่งเป็นบัณฑิตประจำราชสำนัก วิธูรบัณฑิตวินิจฉัยให้ทั้ง 4 พระองค์ ทำความดีสนับสนุนศีลให้สมบูรณ์เสมอกัน ถ้ามีพร้อมในบุคคลใด ก็เป็นเหมือนกรรมเกวียนที่รวมมั่นอยู่ในดุมเกวียน จะทำให้สงบระงับบาปได้
เมื่อพญานนาคกลับถึงนาคพิภพ ได้เล่าให้นางวิมลมเเหสีฟัง นางมีความศรัทธาใคร่ได้ฟังธรรมจากวิธูรบัณฑิต นางแสร้างป่วยและบอกพญานาคว่าต้องการหัวใจของวิธูรบัณฑิต นางอิรันทตีซึ่งเป็นธิดาของพญานาคกับนางวิมลามีรูปร่างสวยงาม ฉลาด เมื่อทราบถึงความต้องการของมารดา ก็รับอาสาและขึ้นมาสู่โลกมนุษย์ เหาะไปที่ภูเขากาลคีรี แล้วขับร้องเพลงซึ่งมีเนื้อความว่า
........ผู้ใดนำหัวใจวิธูรบัณฑิตมาได้นางจะยอมเป็นภรรยาขณะนั้นปุณณกยักษ์ควบม้าเหาะผ่านมาเห็นนางอิรันทตีก็เกิดหลงรักจึงเข้ารับอาสา ปัณณกยักษ์แปลงเป็นหนุ่มน้อยเข้าไปท้าเล่นสกากับพระเจ้าธนัญชัยโกรัพยะ ซึ่งกำลังเป็นประธานในที่ประชุมกษัตริย์ทั่วทั้งชมพูทวีป ในที่สุดปุณณกยักษ์เป็นฝ่ายชนะ ขอสิ่งพนันคือ วิธูรบัณฑิต พระเจ้าธนัญชัยโกรัพยะไม่ทรงยินยอม
........เมื่อทั้งสองตกลงกันไม่ได้ก็ไปหาวิธูรบัณฑิตตัดสิน วิธูรบัณฑิตตัดสินให้ปุณณกยักษ์เป็นฝ่ายถูกวิธูรบัณฑิตแสดงธรรมถวายพระเจ้าธนัญชัย และร่ำลาบุตรภรรยา สั่งสอนให้บุตรชายทั้งสองรู้ถึงข้อวัตรปฏิบัติที่ดีของข้าราชการ ต่อจากนั้นก็เดินทางไปกับปุณณกยักษ์ ระหว่างทาง ปุณณกยักษ์พยายามฆ่าวิธูรบัณฑิตครั้งแล้วครั้งเล่า แต่ด้วยบุญบารมีของวิธูรบัณฑิต ทำให้แคล้วคลาดจากความตายมาตลอด
........วิธูรบัณฑิตได้แสดงธรรมแก่ปุณณกยักษ์ ปุณณกยักษ์เกิดความเลื่อมใส จึงพาไปนาคพิภพ วิธูรบัณฑิตได้แสดงธรรมแก่พญานาคและนางวิมลาให้ทั้งสองมีเมตตาจิตต่อนาคบริวาร ปรารถนาให้เขาทั้งหลายมีความสุข พญานาคกับนางวิมลายกนางอิรันทตีให้ปุณณกยักษ์ตามสัญญา ปุณณกยักษ์ปลาบปลื้มใจมาก และนำวิธูรบัณฑิตกลับสู่เมืองอินทปัตย์
........ผู้มีสัจจะต่อตนเองและผู้อื่น เป็นคนดี เมื่อประสบภัยย่อมพ้นภัยได้