อ.โพธาราม

พระมโหสถ

........พระพุทธเจ้าเสวยพระชาติเป็นพระมโหสถทรงบำเพ็ญปัญญาบารมี

........มโหสถเป็นบุตรชายของท่านเศรษฐีสิริวัฒกะกับนางสุมนาเทวี ณ หมู่บ้านปาจีนวยมัชคาม ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศตะวันออกของเมืองมิถิลา แคว้นวิเท

........เมื่อคลอดออกมาจากครรภ์มารดาได้ถือแท่งยาออกมาด้วย จึงได้ชื่อว่ามโหสถ (ผู้มียาขนานเอก) และพอป่นยานี้ทาหน้าผากท่านเศรษฐีเพียงเล็กน้อย ท่านก็หายจากโรคปวดศีรษะ ซึ่งเป็นมานานถึง 6 ปี

........สิริวัฒกเศรษฐีแจกจ่ายยารักษาแก่คนทั่วไปจนเลื่องลือไปทั่ว เมื่อมโหสถมีอายุได้ 7 ปี ได้สร้างศาลาใหญ่ไว้กลางหมู่บ้าน ให้เป็นที่พักอาศัยของคนเดินทาง และศาลาแห่งนี้ มโหสถได้ใช้ตัดสินคดีต่างๆ อย่างชาญฉลาด ดังเช่น คดีลักวัว มโหสถให้วัวกินน้ำใบประยงค์โขลกวัวสำรอกอาหารออกมา ผู้เป็นเจ้าของจะสามารถบอกชนิดของอาหารวัวได้ถูกต้อง อีกคดีหนึ่ง คดีหญิงแย่งลูก มโหสถให้หญิงทั้งสองดึงแย่งเด็กกัน ผู้ที่ปล่อยมือเพราะสงสารเด็กคือมารดาที่แท้จริงของเด็ก พระเจ้าวิเทหราชกษัตริย์แห่งเมืองมิถิลา ทรงทดลองภูมิปัญญาของมโหสถโดยส่งไม่ตะเคียนกลึงยาว 1 คืบ ให้หาด้านโคนและปลาย มโหสถเอาเชือกผูกกลางท่อนไม้หย่อนลงในน้ำโคนไม้จะจมน้ำก่อน

........พระเจ้าวิเทหราชรับสั่งให้มโหสถเข้าเฝ้า พระองคืมีความเชื่อว่า บิดามารดาย่อมดีกว่าบุตรเสมอ มโหสถกราบทูลเปรียบเทียบกับลาที่ตกลูกเป็นม้าอัสดรและสรุปว่า ไม่แน่ว่าบิดามารดาจะดีกว่าบุตรเสมอไป พระเจ้าวิเทหราชพอพระทัยให้มโหสถเข้ารับราชการ มโหสถเป็นที่โปรดปรานของพระเจ้าวิเทหราชและพระนางอุทุมพร เมื่อมโหสถอายุ 16 ปี ออกเดินทางเสาะหาคู่ครอง พบสาวชาวนานางหนึ่งอยู่หมู่บ้านอุตตรวยมัชคาม ซึ่งอยู่ทางทิศเหนือของมิถิลา ชื่อ อมรกุมารี นางมีรูปสวยและฉลาด มโหสถได้ทดลองจนแน่ใจจึงรับมาเป็นภรรยา ขณะรับราชการปุโรหิตทั้ง 5 คน คือ เสนกะ ปุกุกุสะ เทวินท์ และกามินท์ มีความอิจฉามโหสถพยายามใส่ร้ายว่าเป็นกบฏอยู่เนืองๆ มโหสถหนีไปอยู่กับช่างปั้นหม้อทางด้านใต้ของเมืองมิถิลา เทพประจำเมืองช่วยเหลือ โดยปรากฏตัวเข้าไปถามปัญหาพระเจ้าวิเทหราช ปุโรหิตทั้ง 5 คนไมสามารถตอบคำถามได้ จึงต้องติดตามมโหสถมาตอบ

........พระเจ้าวิเทหราชยิ่งโปรดปรานยิ่งขึ้น ทรงมอบราชกิจต่างประเทศให้บริหารแคว้นวิเทหะรุ่งเรือง และได้ทำหน้าที่สั่งสอนธรรมะแก่พระองค์ด้วย ในชมพูทวีปมีกษัตริย์ครองครองแว่นแคว้นต่างๆต่างๆ จำนวน 101 พระองค์ กษัตริย์พระองค์หนึ่งทรงพระนามว่า จุลลนี คิดการใหญ่โดยมีปุโรหิตเกวัฏฏะเป็นที่ปรึกษา พระเจ้าจุลลนียกกองทัพเข้ายึดแคว้นต่างๆ ได้สำเร็จ จนเหลือแคว้นวเทหะเป็นแคว้นสุดท้ายจึงยกกองทัพเข้าล้อมเมืองมิถิลาไว้ มโหสถวางแผนป้องกันเมือง และตีทัพพระเจ้าจุลลนีแตกไปได้ต่อมามโหสถสามารถทำให้พระเจ้าจุลลนีทรงยกพระธิดาพระนามว่า ปัญจาลจันที ให้เป็นมเหสีของพระเจ้าวิเทหราช เมื่องพระเจ้าวิเทหราชสวรรคตแล้ว มโหสถได้อภิเษกพระโอรสพระองค์หนึ่งขึ้นครองราชย์แทน แล้วก็ทูลลาไปรับราชการกับพระเจ้าจุลลนีที่เมืองอุตตรปัญจาลนคร ตามที่พระองค์ขอร้องและอยู่ด้วยความผาสุก

........ปัญญาย่อมประเสริฐกว่าทรัพย์ คนที่มีปัญญาย่อมหาทรัพย์ได้ และรักษาไว้ได้ด้วย ส่วนคนที่ไม่มีปัญญา แม้จะมีทรัพย์ก็ยากที่จะรักษาทรัพย์ไว้ได้